Sağlık & Spor Terimleri Sözlüğü
Kol ve bacakların uç bölümlerinde duyu kaybı.
Östrojen hormonlarının düzeyinin normalden yüksek olduğu kadınlara özgü bir durum.
Ankilozan spondilit (AS),öncelikle omurgayı tutan, ağrılı, şekil bozukluğu ve aktivite kısıtlanması ile sakatlığa neden olan iltihaplı romatizmal bir hastalıktır.Nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Günümüzde kalıtımınönemli rolü olduğu bilinmektedir. Bu nedenle genetik geçiş araştırılmalıdır. Her AS'li anne veya babanınçocuğu AS'li doğmaz. Bu genetik geçiş oranı%15 civarındadır.Kimlerde, ne sıklıkta görülür?
Ençok 20 - 40 yaşlar arasındaki genç erkekler olmaküzere kadınları ve ergenlik dönemindekiçocukları etkiler. AS, her 200 erkek ve her 500 kadının birinde görülür. Ortalama başlangıç yaşı 24 olup, erkekleri kadınlara oranla 3 kat daha sık tutar.TanıHer sırt ağrı ve tutukluğunun sebebi AS değildir. Genç bir erkek hastada 3 aydan uzun süren istirahatle, geceleri artan ve uykudan uyandıran bel-sırt ağrısı, sabah tutukluğu, şekil bozukluğu ve kamburluk oluşumunda akla AS gelmelidir. Kesin tanı kan tahlili ve röntgen filmleri ile konur. Röntgen filmlerinde omurgada bahsedilen değişiklikler görülür. Kan tahlillerinde iltihaplanma bulguları olan sedimentasyon ve CRP'ninözellikle alevlenme dönemlerinde yükseldiği görülür. HLAB27'ninönemi ve tanıdaki yerinden yukarıda bahsedildi.Ankilozan spondilit seronegatif spondiloartropatilerdendir. Seronegatif diye adlandırılmasının nedeni hastalığa tanı koyduracaközgül bir kan incelemesinin bulunamayışındandır. Yine de elde tanıyı doğrulamada, hastalığı ve sağaltımını izlemede yararlı bir takım testler mevcuttur.
HLA-B27 Doku Antijeni Tespiti:' her ne kadar genetik yüklülüğün göstergesi olsa ve bilinen en genetik geçişli hastalıklardan biri olduğuna dair kanıt sunsa da bu antijenin varlığının bilinmesi hastalığın tedavisi veya tanısı konusunda akademik bir merakı tatmin etmektenöteye gitmeyen bir yararı vardır. Bunun bir kanıtı da idyopatik ankilozan spondiliti olan hastaların%80-90'ında bu antijen pozitif olsa da dünyada HLA-B27 pozitif insanların yaklaşık sadece%1'nin bu hastalığa yakalanıyor oluşudur.
Eritrosit Sedimantasyon Hızı: Alınan kanörneğinin belirli sürelerdeölçülençökelme hızı, iltahabi alevlenmelerle giden her hastalıkta olduğu gibi bu hastalığında alevlenmesinin iyi bir göstergesidir. Akut alevlenmelerde sedimantasyon hızı laboratuvarın verdiği referans değerlerin oldukçaüstüneçıkar. Birimi mm/saat.Tedaviye yanıtı izlemede değerli ve ucuz bir testtir. Sedimantasyonun düşmesi olumlu bir göstergedir.
CRP (C Reaktif Protein): Eritrosit sedimantasyon hızı gibi vücutta bağışıklık yanıtının hareketlendiğini gösterençağdaş veölçüm yöntemleri açısından daha gelişmiş bir testtir.Çıkan değerlerin laboratuvarın verdiği referans değerlerininüstüneçıkması iltahabi bir duruma işaret eder. Yine tedaviye yanıtı ve hastalığın aktivitesini izlemede,sedimantasyon hızının sağlaması gibi kullanılır.
Kemik YoğunluğuÖlçümü: Tanı aşamasında ve belirli aralıklarla yaptırılması gereken incelemelerdendir. Kemik yoğunluğunun zamanla azalabildiği hastalıklardan biri olarak, kırık riskini de getirmektedir. Osteoporozunönüneözgül tedavilerle kısmen de olsa geçebilmek adına kısa sürede yapılan, röntgen filmiçektirmek kadar kolay olan bu testin yapılmasında yarar vardır.Hastalığın seyri
Erken dönemde tanı konup uygun tedavi ve duyarlı egzersizler uygulanmazsa hastalık fiziksel engelliliğe doğru ilerler. Boyun hareketleri nispeten daha rahattır. Tüm bölgeler etkilenmişseöne eğik, kambur bir pozisyon oluşur, gövde hareket ettirilemez, sağa sola dönüşler tüm vücut ile yapılır. Omurga ve diğer eklemlerdeki sertlik, kişinin günlük işlerini sürdürmesini zorlaştırır.
Yıllar geçtikçe hastalık daha az aktif olabilir, hatta yakınımlar tama yakın kaybolabilir.
AS'li hastalarınçoğu düzenli egzersiz yaptıkları takdirde sosyal yaşamlarını aynen devam ettirdikleri gibi iş yaşamlarında da verimliliklerini sürdürürler.Tanı
Her sırt ağrı ve tutukluğunun sebebi AS değildir. Genç bir erkek hastada 3 aydan uzun süren istirahatle, geceleri artan ve uykudan uyandıran bel-sırt ağrısı, sabah tutukluğu, şekil bozukluğu ve kamburluk oluşumunda akla AS gelmelidir. Kesin tanı kan tahlili ve röntgen filmleri ile konur. Röntgen filmlerinde omurgada bahsedilen değişiklikler görülür. Kan tahlillerinde iltihaplanma bulguları olan sedimentasyon ve CRP'ninözellikle alevlenme dönemlerinde yükseldiği görülür. HLAB27'ninönemi ve tanıdaki yerinden yukarıda bahsedildi.Hastalığın seyri
Erken dönemde tanı konup uygun tedavi ve duyarlı egzersizler uygulanmazsa hastalık fiziksel engelliliğe doğru ilerler. Boyun hareketleri nispeten daha rahattır. Tüm bölgeler etkilenmişseöne eğik, kambur bir pozisyon oluşur, gövde hareket ettirilemez, sağa sola dönüşler tüm vücut ile yapılır. Omurga ve diğer eklemlerdeki sertlik, kişinin günlük işlerini sürdürmesini zorlaştırır.
Yıllar geçtikçe hastalık daha az aktif olabilir, hatta yakınımlar tama yakın kaybolabilir.
AS'li hastalarınçoğu düzenli egzersiz yaptıkları takdirde sosyal yaşamlarını aynen devam ettirdikleri gibi iş yaşamlarında da verimliliklerini sürdürürler.Tedavi yöntemleri
Eğitim ve egzersiz tedavisi AS'de kas iskelet sistemi rahatsızlıklarınınönlenmesindeçokönemli tedavi yöntemleri olup, kitapçığın en sonunda geniş bir şekilde ele alınacaktır.
1. Eğitim ve egzersiz
2. İlaç tedavisi
3. Fizik tedavi
4. Cihaz ve korseleme
5. Kaplıca tedavisi
6. Cerrahi tedavi
7. Yeni ilaçlar2- İlaç tedavisi
İlaç tedavisinin amacı:
1. İltihabı azaltmak,
2. Kasları gevşetmek,
3. Ağrıyı azaltmak,
4. Eklemlerdeki tutukluğu azaltmak,
5. Egzersizlerin rahat yapılmasını sağlamak,
6. Günlük yaşamınızı sürdürmenize yardım etmektir.Ankilozan spondilit ile birlikte daha iyi yaşam için koruyucuöneriler
1. Düzgün postür yatarken, otururken, ayaktayken,çalışırken ve araba kullanırken mutlaka korunmalıdır.
2. İdeal yatak neçok sert ne deçok yumuşak olmamalı, eğilip bükülmemelidir. Eğer yatağınızçok yumuşak ise yatağınızın altına düzgün bir tahta konulmalıdır. Yüzüstü yastıksız ya da baş altınaçok ince bir yastık koyarak yatmalısınız. Bacaklarınız mümkün olduğunca düz olmalıdır. Sırtüstü yastıksız yatmalı; baş, omuz, kalça ve bacaklar yatakla tamamen temasta olmalıdır.
3. Yüzüstü yatma alışkanlık haline getirilmelidir (Şekil 5). İlk denemelerde 5 dakikadan fazla tolere edemeyebilirsiniz, bu durumda göğüs altına yastık koymak gerekebilir. Egzersiz yaptıkça kaslarınız gevşer ve rahatlıkla uygular hale gelebilirsiniz. Sabahları kalkmadan ve akşam yatmadanönce 20 dakika yüzüstü yatmaönerilmektedir.
Bir eklemin hareketlerinin çeşitli öğelerindeki bozukluklara bağlı olarak kısıtlanması ya da ortadan kalkması
Türkiye gibi akraba evliliklerinin yoğun olduğu ülkelerde, sakat bebek doğumları çok sık görülmektedir.Akraba evliliklerin görülmesinin sebepleri arasında genellikle, aileye ait mal varlığınındağılmaması, aile bireyleri arasındaki sevgi ve saygıyı korumak, akrabaların evlilik ve sosyo ekonomik beklentilerinin aynı olması ve karşı cinsle rahat iletişime girememe gibi etkenler sayılabilir.Akrabalar arasında yapılan evliliğe Endogamidenilmektedir.
Belirli bir hastalığa karşı bağışıklık oluşturmak için aşı enjeksiyonu yapılması.
Karaciğerde bireşimlenen anjiyotensinojen adlı bir alfa-2-globülin ile böbrekte üretilen renin adlı enzimin tepkimesi sonucunda oluşan madde.
Ayak ve bacak kemikleri arasında yer alan ve bilek ekleminde Önemli rol oynayan kemik.
Bir ya da birkaç atardamar duvanndaki düz kaslann uzun süreli kasılmasıyla kan akımının azalması ve yeterince beslenemeyen dokularda bozukluklara yol açması.
Aşı Nedir?İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma kudretlerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı zehirlerin etkisinin ortadan kaldırılarak sağlam kişilere verilmesi için geliştirilen biyolojik maddelere aşı denilmektedir. Aşı, kişileri hastalıklardan ve hastalıkların kötü sonuçlarından koruyabilmesi için, sağlam ve risk altındaki kişilere uygulanmaktadır.Başlıca aşı çeşitleri şunlardırCanlı aşılarAşı içerisindeki mikroorganizma canlı olmakla birlikte vücut için tamamen zararsız hale getirilmiştir. Verem, kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşıları buna örnektir.Ölü aşılarAşıda kullanılan mikroorganizmalar öldürülmüştür. Ancak vücudu uyararak antikor dediğimiz koruyucu maddelerin yapılmasını sağlayacak özellikleri korunmuştur. Boğmaca aşısı buna örnektir.Subünit aşılarAşıda kullanılan mikroorganizmalar öldürüldükten sonra parçalanarak,bu parçalardan vücudu uyararak koruyucu antikorların yapılmasını sağlayacak parçaları aşı yapımında kullanılmaktadır. Örnek olarak Hepatit B ve Grip aşıları verilebilir.Toksoid aşılarıBu tür aşılarda mikroorganizmaların kendileri kullanılmaz. Bazılarının ürettiği zehirler çeşitli kimyasal maddelerle işlenir ve hastalık yapıcı etkileri yok edilerek aşı yapımında kullanılır. Tetanoz ve difteri aşıları bu tip aşılardır.
Kan damarlarının endotel hücrelerinden kaynaklanan kötü huylu tümör.
Bağırsaklarda safranın bulunmadığı patolojik durum.
Enfeksiyon hastalıklarının aşı ile tedavisi.
Atardamar, toplardamar, kılcaldamar ya da lenf damarlarındaki herhangi bir hastalık durumunu belirten genel terim.
