Sağlık & Spor Terimleri Sözlüğü
Karın boşluğunun solunda, midenin arka tarafında bulunan dalak; eskimiş kırmızı kan hücrelerini yok eder, gerektiği zaman da yeni kırmızı kan hücreleri imal eder.Sıtma ve tifo gibi bulaşıcı hastalıklar veya kansızlık sonucu dalak hastalanabilir.Karın boşluğunun solunda, midenin arka tarafında bulunan dalak; eskimiş kırmızı kan hücrelerini yok eder, gerektiği zaman da yeni kırmızı kan hücreleri imal eder. Sıtma ve tifo gibi bulaşıcı hastalıklar veya kansızlık sonucu dalak hastalanabilir.DalakKarın sol üst kısmında sol böbrek önünde midenin sol tarafında yerleşen bir organımızdır.Kanı filtre etme.Vücudu koruyucu maddeler oluşturma.Kan yapımına katkıda bulunma.Kan dağılımını dengeleme görevleri vardır.Dalak Kitleleri/ Tümörleriİyi HuyluKötü HuyluAbseleri/ KistleriDoğuştan kistlerYalancı KistlerParazitik KistlerTümörNormal dalak dokusundan farklı, büyüme eğilimi gösteren, içi solid doku dediğimiz daha sert doku ile kaplı kitlelere denilmektedir.AbseVücudumuzun diğer taraflarında olduğu gibi içi cerahatle dolu olan kitlelere denilmektedir.Kistİçi seröz veya musinöz olarak tanımladığımız sıvı ile dolu etrafında kapsül dediğimiz sert doku ile çevrili kitlelere denilmektedirDalak Kistleri1.Doğuştan KistlerDoğuştan kistler nadir gözlenir, genellikle epitelial yapı içerirler. Bütün dalak kistlerinin%10'u oluşturur. Tümöre dönüşme şansları pek yoktur. Ağrı, iltihaplanma, kist içine kanama, beslenme bozukluğu, karın içine rüptür olabilir. Kesin tanı USG ile konur. Tedavisi cerrahidir (partial ya da total splenektomi).2.Yalancı KistlerTravma sonrası dalak içine kanamayı takiben oluşan kistlerdir. Nadir gözlenirler. Ufak kistler şikayet yaratmıyorsa takip edilebilir.3. Parazitik KistlerEn sık Hidatik Kist'e bağlı gözlenir. En kısa sürede cerrahi tedavi planlanmalıdır. Kist rüptürü hastalığın tüm organlara yayılımını ve ani şok'a neden olabilir.TanıFizik muayene.Kan tetkikleri (Hemogram, PY, Sedimantasyon, Gaitada parazit, Ecinococ Agg. Testi).USG (Tanıda değeri yüksektir).Tomografi ve Magnetik Rezonans( Gerekli olduğunda).Dalak Sintigrafisi (Gerekli olduğunda).TedaviKist tipi tespit edildikten sonra en kısa sürede operasyon planlanmalıdır. Ancak, ameliyat sonrası patolojik inceleme sonunda kist tipinin kesin tanısı konabilinir. Patoloji sonucuna göre hastanın izlemi planlanır.Dalak Tümörleri1. İyi Huylu TümörlerSplenik hamartomlar,Kavernöz hemangiom,Adenom,Dermoid ve fibromlar,Leimyom ve lipomlar,2. Kötü Huylu TümörlerAngiosarkomLenfomaTedaviEn kısa sürede cerrahi tedavisi gerekir.
Kemiklerden herhangi birinin oynak yerinden kısmen veya tamamen ayrılmasınaçıkık denir. Bu durumda yapılacak ilk iş doktora gitmektir
Derideki kıl keseleri veya bezlerinin hastalanması sonucu ortaya çıkan sızıntılı, ıslak kabarcıklara çıban denir. Katiyetle sıkılmamaları gerekir
Cilt yırtılmadan altındaki bir kılcal damarda görülen kanama halk arasında çürük denir. Tıp dilinde ise ekimoz denir. Bu gibi durumlarda yapılacak ilk iş, çürüğün üzerine soğuk su ile kompres yapmaktır.
Çocuklarda görülen gelişme bozukluklarınınçoğu kötü beslenmeden kaynaklanır. Bunun yanı sıra; geçirilen bir hastalıktan kaynaklanan veya irsi olarak da gelişme bozukluğu görülebilir. Nedeni test etmek için doktora başvurmak gerekir.
Omuriliğin ön kordonlarının iltihaplanması sonucu felçle neticelenen bir hastalıktır. Tıp dilinde poliomelitis denir.
Bilhassa yaz ve sonbahar aylarında görülür. Nedeni bir çeşit virüstür. Lağım sularının yiyeceklere bulaşması, sineklerin taşıdığı mikroplar, hastalığa yakalanmış kişinin ağız ve burnundan çıkan damlacıklarla bulaşır.
Çocuk felcine küçükler yakalanabileceği gibi büyükler de yakalanabilir. Hastalık mikrop kapıldıktan 7-21 gün içinde ortaya çıkar. Hastada ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı, kusma, yorgunluk, boyunda kasılma, ve sırt ağrıları vardır.
Hastalığın ilk günlerinde gerekli tedaviye başlanmazsa, özellikle kol ve bacaklarda felç görülür. Hastalığın başlangıcında hastayı diğer kimselerden ayırmak ve yatırmak gerekir. Çocuk felcinden korunmak için Salk aşısı veya Sabin aşısı yaptırmak gerekir.
Bu aşının ilki çocuk 6 aylık olmadan önce, ikincisi ilk aşıdan 2 ay sonra, üçüncüsü, ikinci aşıdan 6 ay sonra yapılır. 5 ve 15 yaşlarında da tekrarlanır. Tedavi için mutlaka doktora başvurmak gerekir
Çoğunlukla beyaz tenli, kırmızı saçlı kimselerde görülençiller, yüze serpilmiş ufak lekeler halindedir. Nedeni; cildin güneşe karşı gösterdiği tepkidir.
Olgunlaşmışçillerin yok edilmesi mümkün değildir. Ancak koruyucuönlemler alınır. Yüzündeçil olanların güneşte fazla durmamaları ve yüzlerini sık sık yıkmaları tavsiye edilir.
Tıp dilinde variola denilen bulaşıcı bir hastalıktır. Hastalık şiddetli titreme ve 41 derece ateşle ortaya çıkar. Hastalık mikrobunun vücuda girmesiyle ortaya çıkması arasında geçen süre 10-14 gündür.
Hasta istirahat ettirilir, başkaları ile görüşmesi yasaklanır. Doktorun tavsiyelerine uyulur. Bol su ve şerbet içirilir
Çarpıntı (Aritmi)Kalp ritminin düzensizleşmesi, yani anormal kalp ritmidir. Genelde kalbinde herhangi bir anormallik olmayan çocuklarda ortaya çıkar. Kalp atışları hızlanır ve kişi kalp atışlarını rahatlıkla hisseder. Heyecanlanma ya da herhangi bir fiziksel aktivite sırasında oldukça belirgindir. Ayrıca kalp ritimleri düzensiz fakat yavaş olabilir. Kalbin atması sırasında tekleme hissedilir.
Aritmilerin, genetik yönden incelenmesi gerekir. Ailesinde aritmi olan kişilerde de aritmi görülme ihtimali fazladır. Genlerde meydana gelen hasarlar bu rahatsızlığın ortaya çıkmasında etkendir. Ayrıca bunun yanında ilaç ve sigara kullanımı, stres, kafein alımı aritmiye neden olabilir.Çarpıntı (Aritmi) NedenleriÖncelikle kalbin nasıl çalıştığını bilmekte fayda vardır. Kalp, üstte ve altta ikişer tane olmak üzere boşluklardan (odalardan) oluşur. Bunlar bitişik birer pompa gibidir. Üst odalar (kulakçıklar) daha kaslı yapıya sahiptir ve daha küçüktür. Kalp atışı gerçekleşirken önce üst odalar kasılır ve içindeki kanı gevşemiş olan alt odalara boşaltır. Daha sonra yarım saniyeden daha kısa bir sürede bu alt odalar (karıncıklar) kasılır ve bu sırada da üst odalar gevşer. Kasılan alt odadan kan üst odalara geçen kan dışarı boşaltılır. Bu olaylar tek bir kalp atışı sırasında gerçekleşir ve kan dolaşımının düzenli bir şekilde olabilmesi için bu sistemin ritmik olarak gerçekleşmesi gerekir.Kalp hızı normalde dakikada 60-100 atım arasındadır. Özellikle gençlerde aritminin nedenleri arsında araştırılması gerekenlerden biri herhangi bir kalp anormalliğinin olup olmamasının araştırılmasıdır. Koroner arter hastalığı, kalbin kapaklarında meydana gelen bozukluklar, kalp yetmezliği yönünden hasta incelenir. Bunun dışında herhangi bir ilaç kullanımı, madde bağımlılığı, kafeinli veya enerji veren içecekler, stres aritminin diğer sebepleri arasındadır.Çarpıntı (Aritmi) ÇeşitleriNormal kalp ritmi sağ üst odada bulunan sinüs düğümünün neden olduğu elektriksel uyarılarla oluşan ritimdir. Dakikadaki hızı 60-100 arasıdır.Sinüs TaşikardisiYaşa göre belirlenmiş olan kalp hızından daha yüksek kalp hızına denir. Kalbin doğal pili olarak görülen ve özelleşmiş hücrelerden kaynaklanan, üst sağ odada bulunan sinüs düğümünden kaynaklanır.Sinüs BradikardisiYaşa göre belirlenmiş kalp hızından daha düşük kalp hızına denir. Sinüs düğümünden kaynaklanır.Atrial FibrilasyonÜst odalar (kulakçıklar) düzenli olarak kasılamaz ve titreşim halinde kalır. Ayrıca alt odalarla düzenli bir şekilde çalışamaz. Kalp hızı artar ve nabız şiddeti hissedilir. Kalbin kan pompalaması azalabilir.Ventriküler TaşikardiAlt odalardan (karıncıklar) kaynaklanan düzenli fakat hızlı kalp atışlarıdır. Uzun süre devam edebilir. Çok tehlikelidir.Ventriküler FibrilasyonKarıncıklardan kaynaklanan düzensiz ve hızlı kalp ritimleridir. En ciddi ve tehlikeli kalp ritim bozukluğudur.Wolf - Parkinson - Whtie Sendromu(WPW) üst ve alt odalardaki iletim yolunda fazladan bir kas bulunur. EKG ile anlaşılabilir.Kalp BloğuKalbin üst odalarından gelen uyarı alt odalarına iletilemez. Aralarındaki uyum kaybolur.Supraventriküler Taşikardi(SVT) Kalbin üst odalarından kaynaklanan kalbin çok hızlı atımıdır. Süresi değişkendir. Kısa süreli olabilir ya da günlerce sürebilir.Çarpıntı (Aritmi) BelirtileriEn önemli belirtileri kalbin hızlı atması, halsizlik, çarpıntı, nefes darlığıdır. Aritmide görülen belirtilerin şiddeti hastalığın şiddetine göre değişir. Nabız yüksektir. Hasta kendini oldukça yorgun hisseder. Fakat bu yorgunluğun nedenini anlayamaz. Bunların dışında bu hastalığa özgün olmayan, baş dönmesi, göğüs ağrısı, baygınlık gibi bulgular görülebilir.
Alkol ve sigara kullanımı, stres ve kafeinli içecekler gibi aritminin nedenleri arasında yer alan faktörlere sahip olmak, hastalığın belirtilerini belirgin hale getirebilir.Çarpıntı (Aritmi) TanısıÖncelikle bu hastalıktan şüpheleniyorsa kardiyoloji uzmanına başvurmak gerekir. Hastanın şikayetleri ve yapılacak fizik muayene sonrasında bazı tetkikler istenir. Elektrokardiyografi (EKG) bunların başında gelir. Bunun dışında 24 saat boyunca kalp ritmini ölçen holter cihazıyla gerekli inceleme yapılır. Daha uzun sürmesi istenen kalp ritim kayıtları için event recorder cihazı kullanılır. Ayrıca yapılacak kan testleri ile kandaki mineraller, tiroid hormonları, kan sayımları incelenir. Gerelirse hastanın efor durumu incelenir ve efor testleri yapılır.Çarpıntı (Aritmi) TedavisiAritminin tedavisi değişkendir. Hastanın şikayetlerinin olmadığı ya da az olduğu bazı vakalarda tedaviye gerek olmayabilir. Fakat çarpıntı sırasında ciddi bulgular veren hastalarda tedavi mutlaka yapılmalıdır. Bunun için öncelikle ne tür bir aritmi olduğuna bakılır.Hastaların birçoğunda ilaç tedavisi uygulanır. Fakat bu ilaçların yan tesirleri oldukça fazladır. Dozunun iyi ayarlanması gerekir. Bunun için düzenli aralıklarda EKG testleri yapılır. Kalbin doğal pili dediğimiz sinüs ritminde problem olduğu zaman hastaya kalp pili takılır. Kalpteki elektriksel iletide problem varsa bu yöntem uygulanır ve kabin düzenli çalışmasını sağlar.Bunların dışında kardiyak defibrilatörler kullanılır. Alt odalardaki aritmilerde ani ölümleri önlemek için tercih edilir. Cihaz, göğüs bölgesine kasın içine konur. Cihazın elektrotları ise kalp içine yerleştirilir ve bu şekilde cihaz tarafından kalp ritmi kontrol altına alınır. Gerekirse elektrik şoku verir ve aritmiyi düzeltir. Bu cihazın bir özelliği de ciddi ve ölüme yol açabilecek aritmileri ayırt edebilmesidir.Ayrıca radyo dalgaları dediğimiz yöntemle ilaç tedavisinin etkisiz kaldığı taşikardi tedavisinde kullanılır. Küçük çocuklarda kullanılması önerilmez. Bu yöntemde çarpıntının neden olduğu yer özel bir tüple yakılmaktadır. Böylece çarpıntı ve nabız yüksekliği ortadan kaldırılmaktadır. Bu işlemden sonra bir süre aspirin kullanılır ve pıhtı oluşumu engellenir. Hasta ömür boyu ilaç kullanmaktan kurtulmuş olur.
Tam manasıyla tatmin olamayan kadının cinsel ilişkiye gereği gibi cevap vermemesine; tıp dilinde firijidite denir. Nedeni daha çok ruhsaldır.
Saman nezlesi ve sinüzitte görüldüğü gibi, başka bir hastalığın da belirtisi olabilir.
Burun kanamaları yaş ve cinsiyet ayırımı yapmaksızın tüm insanlarda görülebilmektedir. Burun kanamaları genellikle olduğundan daha tehlikeli gibi görünür, nadir durumlarda da hayati tehlike yaratabilir.BelirtilerÖn burun kanamaları burun ön kısmından gelen kanamalardır. Ayakta duran yada oturan kişide burun deliğinden akan kanama şeklinde kendini gösterir. Arka kanama: Burun arkasından olan kanamadır. Kanama genize doğrudur. Otururken veya ayakta dururken bile kanama boğaza doğru olur. Hasta sırt üstü yattığında ön kanama bile olsa her iki yönde kanama olabilecektir.TanıTanı öykü ve klinik bulgularla ve tetkiklerle konur.TedaviSiz ya da çocuğunuzda ön burun kanaması varsa şunları uygulayınız:Burunun ucundaki yumuşak kısmını başparmağınızla diğer iki parmağınız arasına alınız.Burunu parmakla sıkıştırılmış olarak yüzünüze doğru bastırın. Beş dakika böyle bekleyiniz.Başınızı kalbinizden daha yüksek tutmaya dikkat ediniz. Bu nedenle oturmanız ya da başınız daha yukarda uzanmanınız önerilir.Burun ve yanağınıza buz tatbik ediniz.ÖnerilerKanama Durduktan Sonra Yeniden Kanamayı Önlemek!Sümkürmemeye dikkat ediniz.Yerden ağır bir şey kaldırmak ya da buna benzer zorlayıcı hareketler yapmayınız.Başınızı mutlaka göğsünüzden daha yukarda tutmaya çalışınız.Tekrar Kanama Olursa;Burun içindeki tüm pıhtıları sümkürerek temizleyiniz. 3, 4 defa her iki burun deliğine dekonjestan burun spreyi sıkınız.Tekrar en baştaki 1. ve 3. basamaktaki gibi buruna baskı yaparak sıkınız. Doktorunuzu arayınız.Ne Zaman Doktoru Arayalım Ya da Acil Servise Başvuralım?Eğer kanama durmuyorsa veya yeniden kanamaya eğilim gösteriyorsa; Eğer kanama nedeniyle yorgunluk ve halsizlik hissediliyorsa. Eğer kanamanız burun önüne kanamadan çok boğaz arkasına doğru oluyorsa.
Burun akıntısının nedeni; nezle, saman nezlesi, sinüzit, müzmin nezle, alerjik burun iltihabı veya burna herhangi birşey kaçmış olmasıdır.
Burunda et büyümesinden kaynaklanan bu hastalığa tıp dilinde adenoid ve polip denir. Hastanın burnundan soluması güçleşir. Daha çok ağzından nefes alıp verir.
El ve ayak bilekleri herhangi bir kaza sonucu burkulabilir. Bu gibi durumlarda, bilekte ağrı ve şişme görülür. Yapılacak ilk iş, burkulan yeri rahat bir duruma sokmaktır.
