Sağlık & Spor Terimleri Sözlüğü

Amiyotoni

Normal koşullarda tüm kaslarda bulunan ve fizyolojide kas tonusu olarak adlandırılan hafif gerginlik durumunun yitirilmesi.

Adet Azlığı

Aybaşı kanının normal miktarı; sağlam kadınlarda 7-77 gram arasında değişir.Çoğunda 27-75 gram arasındadır. Ortalama miktar 50 gram kabul edilir. Aybaşı kanının yukarıda belirtilen miktarlardan az olması, çoğunlukla ruhsal durumla veya kansızlıkla ilgilidir.

Arkiserebellum

Evrimsel olarak beyinciğin en eski bölümü.

Adet Ağrısı

Adet kanaması esnasında ya da hemenöncesinde kasıklarda ortayaçıkan rahatsızlık ve kramp tarzında ağrılara dismenore ya da menstrüel kramp adı verilir. Dismenore primer ve sekonder olmaküzere iki şekilde incelenir. Primer (birincil) dismenore: Sıklıkla adet kanamasının başlangıcından sonraki ilk 1-2 yıl içinde ortayaçıkar ve kırklı yaşlara kadar sürebilir. Bazen kadınlarda ilk doğumdan sonra ağrılar hafifleyebilir. Ağrının nedeni rahimde ağrıya ve kasılmaya yol açan prostaglandin maddesinin yapımının artmasıdır. Ağrı genellikle adet kanaması başlamadan 1-2 günönce ortayaçıkar, adetin birinci gününde belirginleşir ve genellikle 2.günde sakinleşir. Ağrı karnın alt kısmında aralıklı gelen kramp şeklindedir. Ağrı bir bölgede toplanabileceği gibi sırta, bele, kasıklara ve vulvaya (idrar yapılan açıklık ve vajinal açıklık) da yayılabilir. Ağrıya bazen terleme, yorgunluk, iştahsızlık, bulantı, kusma, ishal, baş dönmesi, baş ağrısı, baygınlık, kabızlık gibi belirtiler eşlik edebilir. Eğer ağrılar; Normal zamanında gelen bir adet kanamasına eşlik etmiyorsa Her zaman olduğundançok daha şiddetli ise 2-3 günden daha uzun sürüyor ise Her zaman olandan daha farklı ise mutlaka bir hekim kontrolünden geçilmesi gerekir.Sekonder (ikincil) dismenore: Seconder (ikincil) dismenorede (ağrılı adet görme) altta yatan bir patolojik (hastalık yapan) durum mevcuttur. Bir kaçörnek verecek olursak doğuştan olan kızlık zarının kapalı olması, bazı vajinal (hazneye ait) veya rahime ait anormallikler veya daha sonradan ortayaçıkan bazı hastakıklar gibi… Doğuştan olan problemler daha nadir olduğundan, sıklıkla daha genç yaşlarda ortayaçıkar.Sekonder dismenore nedenleri:1-Endometriozis 2-Yumurtalık kistleri veya tümörleri 3-Pelvik inflamatuar hastalık (PID) 4-Myomlar 5-Uterus polipleri 6-Rahim içi yapışıklıklar 7-Rahim içi araçlar 8-Rahim boynu darlıkları 9-Rahim tümörleri 10-İmperfore hymen (kızlık zarının adet görmeyecek şekilde tam kapalı olması) 11-Çift uterus veya uterusda septun bulunması 12-EnfeksiyonlarTedavi Dismenorenin (ağrılı adet görmenin) oluşmasınıönlemek mümkün değildir. Ağrı doktorun size tavsiye edeceği ilaçları kullanarak hafifletilebilir. Orta dereceli bölgesel sıcak uygulama iyi gelebilir. Bunun için sıcak banyo ya da ayaklara sıcak uygulama (sıcak bir havlu, termofor)önerilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta sıcak uygulama direkt karına yapılmamalıdır;çünkü karın içerisinde herhangi bir iltihabı reaksiyon varsa bu karın zarına yayılabilir ve oldukça tehlikelidir. Her zaman iyi beslenme ve bunun adet kanaması sırasındada sürdürülmesi ağrıyı azaltama da etkilidir. Eğer kişide adet kanamasındanönce baş ağrısı, karında şişlik,...vb problemler oluyorsa adetten 1 haftaönce tuz kısıtlanmasına gidilebilir. Yine doğal idrar yaptırıcı olan maydanoz, ıhlamur, kuşkonmaz gibi besinlerin bu dönemde alınmasıödemi(vücutta su toplaması)veödemin neden olacağı rahatsızlığı giderir. Yine diyette B vitamini ve Mg (magnezyum)'dan zengin besinlerin alınması bu dönemde oluşan rahatsızlıkları ve ağrıyı gidermede yardımcı olur. Ağrıyı gidermede kullanılan bir diğer yöntem düzenli egzersizdir. Kas tonüsünü güçlendirici egzersizler ve nefes egzersizleri dismeonoreyi kontrol eder. Menstrual problemleriönlemek ve kas tonusunu artırmak için yüzmeönerilen bir egzersizdir. Bunun yanında kişinin ev ortamında yapacağı hafif egzersizlerde ağrıyı azaltmada yardımcıdır. Masajda ağrıyı azaltmada etkili bir yöntemdir. Ağrıyan bölgenin altına yoğurma tarzında ritmik masaj uygulanırsa ağrının algılanması azaltılabilir. Düzenli uyku,gerginliği azaltacağından ağrıyı kontrol etmede kullanılır. Kişinin kadın olmaya ve adet görmeye ilişkin pozitif tavır takınmasında ağrıyı oluşturabilecek psikolojik etkenleri giderir. Dismenore alınacak bazı basitönlemler ile bir miktar engellenebilir.Örneğin adet kanamasıöncesinde ve esnasında kahve,çay, kola,çikolata gibi kafein içeren gıdalardan uzak durulması, karın bölgesine masaj yapılması, uzun süre ayakta durmaktan ya da yürüyüş yapmaktan kaçınılması şikayetlerüzerinde olumlu etki yaratır. Aşırı yorgun, sinirli kişilerde adet sancısı daha fazla görülür. Bu nedenle kanama esnasında dinlenmek son dereceönemlidir. Yine kabızlığı olanlar bu sancıları daha şiddetli yaşarlar. Lifli gıdaların bol tüketilmesi kabızlığıönler. Bol miktarda su içilmesi, sigaradan uzak durulması, fazla miktarda alkol tüketilmemesi gibi basit ve kısa süreliönlemler ile sancılı adet kanamaları biraz daha rahat geçirilebilir.

Arkipallium

Evrimsel olarak beyin kabuğunun (korteks) en eski bölümü.

Amip

Ameobida takımım oluşturan mikroskopİk tekhücreli canlıların ortak adı.

Adesyon

Herhangi bir yara iyileşirken olduğu gibi iki yüzeyin birbirine yapışması.

Arketip

Psikiyatr ve psikanalist C. G. Jung'un geliştirdiği kavram.

Aminoasitler

Aminoasitler proteinleri oluşturan temel yapı taşlarıdır.Kimyada bir aminoasit hem amin hem de karboksil fonksiyonel gruplar içeren bir moleküldür. Aminoasitlerin kovalent bağlarla uç uca eklenmesiyle oluşturdukları kısa polimer zincirler'peptid', uzun polimer zincirler ise'polipeptid' veya'protein' olarak adlandırılırlar. Hücre içerisinde ribozomlar, mRNA moleküllerini kalıp olarak kullanarak aminositleri uç uca ekleyerek proteinleri sentezlerler. Bu işleme translasyon (çeviri) denir.Bahsedilen amino asitlerin hepsinin aynı anda herhangi bir proteinin yapıtaşında bulunması gerekmez. Ayrıca hepsi eşit miktarda da değildir. Proteinlerde bunlardan çok daha farklı amino asitler de bulunabilir. Farklı amino asitler, 20 temel amino asitle oluşturulmuş polipeptidlerin daha sonra“farklılaşmaları” ile oluşur. Bu tür amino asit farklılaşmaları, proteinin özelliklerini ve işlevlerini oldukça fazla değiştirir. Örneğin çözünürlüklerini arttırabilir veya azaltabilir, ya da diğer molekülerle etkileşmelerini düzenleyebilir.Amino asitlere ek olarak proteinler, çok daha farklı gruplar da barındırabilirler. Amino asit dışında, yapısında farklı türler barındıran amino asitlere,“konjuge proteinler” denir. Konjuge proteinler, kovalent veya non-kovalent bağlarla, nükleik asitlerle nükleoproteinleri, lipidlerle lipoproteinleri, karbonhidratlarla glikoproteinleri ve daha birçok küçük molekül kütleli maddelerle, metallerle ve metal içeren gruplarla kompleks yapılar oluşturabilirler.