Sağlık & Spor Terimleri Sözlüğü
Gebelikte plasentadan salınan bir hormondur. Corpus luteum ve progesteron üretiminin ömrünü uzatarak gebeliği korur. Ayrıca gebelik testini pozitif kılar.
Âdet kanamasının miktarının ve süresinin artmasıyla beliren âdet çevrimi bozukluğu.
Kalp boşluğundan yada kalpten çıkan büyük damarların başlangıç noktasından kalp zarı boşluğuna kan geçmesi
Uçuğa neden olan virüsün genel adıdır.
Kanda trigliserit, fosfolipİt, kolesterol ve serbest yağ asitleri gibi yağlann düzeyinin artmasıyla beliren metabolizma bozukluğu.
Kan ve kan yapıcı organların (kemik iliği, dalak, lenf bezleri) hastalıklarını belirten genel terim.
Meme bezlerini uyaran etene hormonu
Deriye rengini veren maddenin (pigment) miktarındaki artış sonucunda deri renginin koyulaşması
Değişik mikroorganizmaların (stafilokok, streptokok, pnömokok, klostridyum) ürettiği zehirli madde.
Pıhtılaşmanın genel olarak değerlendirilmesi amacıyla uygulanan bir laboratuvar incelemesi.
Hangi yolla olursa olsun organizmaya girdiklerinde alyuvarların parçalanmasına, yani hemolize yol açan maddeler.
Belirli hücrelerde üretilerek salgılanan ve kan yoluyla organizmanın Öteki hücrelerine taşınarak bunların üzerinde özgül etkiler gösteren kimyasal maddeler.
Böbreküstü bezlerinin aşın çalışması. Bak. hipersürrenalizm.
Alyuvarın parçalanarak hemoglobin içeriğinin açığa çıkması.
1. Adet DüzensizlikleriHayatı boyunca ilk adetten son adete kadar saat gibi düzenli adet görmüş bir kadın yoktur, böyle bir kadın yaşamamıştır dünyada. Adet görmek için gerekli östrojen hormonunun oluşum işlemi aslında beyinden başlayan bir mekanizma ile olur. Önce beyinden bazı hormonlar salgılanır (GnRh,FSH,LH gibi), bunlar yumurtalıkları uyarır ve östrojen üretilir. Yumurtlama olursa progesteron hormonu üretilir. Progesteron östrojeninin etkilerini dengeler düzgün, normal bir adet görülmesine neden olur.Bu mekanizma herhangi bir aşamada (beyin,yumurtalık,rahim) bozulursa düzensiz,erken veya geç, uzun veya kısa, az veya çok kanamalı adetler oluşur. En çok bozulan mekanizma ise beyindir. Stres, iş,eş değişimleri,üzüntüler vs gibi sebepler nedeniyle düzenli hormon salgılanımı bozulur ve adet düzensizliklerinin en sık rastlanan nedenidir.Adet düzensizliğinin neden kaynaklandığına karar verecek kişi jinekologdur. Basit hormonal bozukluk dışındaki diğer nedenlerin ekarte ettikten sonra tedaviye başlanır. Genellikle birkaç ay süren eksilen hormonları yerine koyma tedavisi (Doğum kontrol hapları vs) yeterlidir. Uzun bir süre şikayetler geçer,ama psikolojik değişiklikler ile tekrar düzensizlik olabilir.Tekrarlayan düzensizliklerde hormon testleri yaptırmak gerekebilir. Böylelikle erken menapoz, ciddi hormonal bozukluklar, prolaktinoma vs. gibi diğer ciddi hormonal hastalıklar ekarte edilmelidir. Bunların tedavileri farklıdır.2. TüylenmeTüylenme fazlalığı özellikle Akdeniz ve Doğu Anadolu kökenli bayanlarda daha sıktır. Genellikle ailevidir ve hormonal bozukluk söz konusu değildir. Bazı ilaçlardan kısmi fayda görebilirler ve epilasyondan başka seçenekleri pek yoktur.Aşırı tüylenme(sivilcelenme de benzerdir) ise erkeklik hormon miktarının vücutta artışı ile ortaya çıkar. Buna da en çok yumurtalıkların düzensiz çalışması, yumurtlayamaması (anovulasyon) sebeptir. Yine de diğer ameliyatı veya ciddi ilaç tedavisi gerektiren hastalıklar, bazı yumurtalık kistleri, böbrek üstü bezleri tümörleri ekarte edilmelidir.Vücutta erkeklik hormonu(testesteron) kısa bir süre yüksek kalsa da daha oluşmamış tüyleri etkiler ve hormon düzelse de o kıl kalın ve sert çıkar. Bir kıl oluşumu yaklaşık 9 ay sürdüğü için kullanılacak testesteron azaltıcı ilaçların faydalı etkisini görebilmek için mutlaka 9 ay beklemek,ilacı en az 9 ay kullanmak gereklidir. Epilasyona başlamak için de bu süre beklenebilir. Aksi halde aynı bölgeye tekrar müdahale gerekebilir.Testesteronu azaltan basit doğum kontrol hapı gibi olan ilaçların (Diane 35,yasmin) dışında yan etkileri daha farklı ilaçlar, (pahalı olsalar da) iğne formları da bulunmaktadır. En doğru tedavi şekli konusunda doktor görüşü zorunludur.3. Adet OlamamaHiç adet olamama (primer) veya olup sonradan olamama (sekonder) olarak ayrılabilir. Nedenleri ve tedavileri çok farklıdır. Uzmanlık alanına giren bir çok ayrıntı içeren bir konudur.Sebeplerden sadece bir tanesini özellikle çok gözlendiği için yazıda belirtmek istiyorum. Süt salgısını arttıran prolaktin hormonunun fazla salgılanması nedeniyle amenore olabilir . Buna da beyindeki büyüklüğü toplu iğne başından fındık büyüklüğüne kadar değişebilen iyi huylu bir tümör sebep olabilir (Prolaktinoma). Tanısı için hipofiz MR tetkiki gereklidir. Tedavisi büyük oranda bu hormonu bloke eden ilaçlardır. İlaçların çok fazla mide şikayetleri yapma yan etkileri vardır (Parlodel, doperjin vs). Ancak yeni çıkan jenerasyon ilaçlar ile hem kullanım haftada 1 veya 2 ye inmiş, hem de yan etkiler çok azalmıştır (Dostinex) Cerrahi tedavi ancak görme bozukluğu yapan çok büyük kitlelerle sınırlıdır.4. Polikistik Over SendromuAdından da anlaşılacağı gibi bir hastalık değil sendromdur, yani şikayetler bütünüdür. Sebebi belli değildir. Yumurtalıkların etrafı kalındır ve ufak birçok kist içerir. Çok sıktır. Sürekli gecikmeli adet görenlerde en çok rastlanan nedendir.Aslında bir yelpaze olarak görülmelidir. En basit formu düzenli adet gören ama arada sırada yumurtlaması olmayan normal kişilerdir. En ağır formu ise aşırı şişman, erkek gibi yüzünde ve bacaklarında kılları olan, hamile kalamayan, adet olamayan hastalardır.Genel hormon testleri (FSH,LH, E2, Prolaktin, free Testesteron, TSH) yapılmalıdır. Şeker hastalığı araştırılmalıdır (Şeker yükleme testleri, açlık ve tokluk insülin değerleri).Sadece kilo vermek bile birçok şikayeti azaltır, adetleri düzene koyar.
